Zweden houdt ook na vernietigend rapport vast aan soepel coronabeleid

Uit een rapport van de Zweedse coronacommisie blijkt dat de virusaanpak van de regering – een van de minst ingrijpende van Europa – heeft gefaald. Het hoge sterftecijfer in het Scandinavische land is vooral te wijten aan de gebrekkige bescherming van ouderen, is het oordeel.

‘Het zou vreemd zijn als we na een pandemie als deze niet de conclusie zouden trekken dat het anders moet’, aldus de sociaaldemocratische premier Stefan Löfven tijdens de persconferentie gisteren (15 december). ‘Deze en vorige regeringen moeten de verantwoordelijkheid nemen voor het feit dat de zorg voor ouderen in het algemeen niet toereikend is geweest’, tekent zakenblad Dagens Industri op uit de mond van de premier.

Diezelfde dag is een vernietigend rapport verschenen van de Zweedse coronacommissie, die was ingesteld om de aanpak van het virus tijdens de eerste golf te evalueren. Vooral de bescherming van ouderen in verpleeghuizen krijgt harde kritiek, schrijft de Zweedse tabloid Expressen. De commissie wijst onder meer op de ‘al lang bekende structurele tekortkomingen’ in de ouderenzorg, wat problemen veroorzaakte toen het virus toesloeg. De eindverantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de regering, aldus het rapport.

Het coronabeleid van de Zweedse overheid is er altijd op gericht geweest om de ouderen te beschermen door ze te isoleren. Zo hoopte ze het normale leven en de economie zoveel mogelijk buiten schot te houden, en toch sterfgevallen te kunnen voorkomen. Het is daarom extra pijnlijk voor Löfven en zijn kabinet dat het rapport concludeert dat ze juist op dit punt hebben gefaald.

Hoge sterfte

The Independent meldt dat Zweden tot gisteren een totaal van 320.098 besmettingen telde en dat er 7.514 mensen in het land zijn overleden aan het virus – een veel hoger dodental dan buurlanden Noorwegen, Finland of Denemarken.

Volgens epidemioloog Anders Tegnell, de Zweedse Jaap van Dissel, is het hoge sterftecijfer in Zweden (706 per miljoen inwoners, Nederland telt er zo’n 586 per miljoen inwoners) te wijten aan de hogere bevolkingsdichtheid in vergelijking met Noorwegen en Finland en het hoge aantal migranten in steden, schrijft Expressen. De krant is kritisch op deze onderbouwing en stelt dat Denemarken het met een veel hogere bevolkingsdichtheid toch aanzienlijk beter doet. De Denen hebben echter wel strenge maatregelen genomen om het virus in te dammen. Zo sloten in Denemarken al in maart de scholen, werden alle bijeenkomsten met meer dan tien personen verboden en gingen de landsgrenzen dicht.

‘Er waren geen voorbereidingen om met een pandemie om te gaan en toen het eenmaal gebeurde, werden de tekortkomingen blootgelegd’

Behalve het advies om afstand te houden, thuis te werken en je te laten testen bij klachten, is Zweden erg terughoudend geweest met het invoeren van maatregelen. Scholen, winkels en horeca zijn altijd open gebleven. Na stijgende besmettingscijfers in de herfst besloot de regering wel om de verkoop van alcohol na tien uur ’s avonds te verbieden, ook mogen mensen niet meer samenkomen in groepen groter dan acht personen, meldt Euronews.

‘Meedogenloos’ is de kritiek op de ouderenzorg in het rapport, schrijft een commentator van SVP, de Zweedse publieke omroep. ‘Alles wordt op de korrel genomen, van onduidelijke verantwoordelijkheden tot een onhoudbare personeelssituatie. Er waren geen voorbereidingen om met een pandemie om te gaan en toen die er eenmaal was, werden de tekortkomingen blootgelegd.’ De commissie bekritiseert ook de huidige regering wegens het onvoldoende of te laat doorvoeren van maatregelen tijdens de eerste golf. Vooral een landelijk bezoekverbod voor ouderen in verpleeghuizen had veel eerder moeten worden ingevoerd, aldus de commissie. ‘Deze kritiek is voor de regering van Löfven moeilijk te pareren, omdat het gericht is op wat de regering wel of niet heeft gedaan tijdens de crisis’, analyseert Mats Knutson van SVP.

‘De overheid verantwoordelijk – wat betekent dat?’ vraagt columnist Mårten Schultz van Svenska Dagbladet zich af. ‘Kunnen de regering of ministers strafrechtelijk worden vervolgd?’ Dat lijkt Schultz onwaarschijnlijk, maar ‘het is niet onwaarschijnlijk dat iemand een schadeclaim zal indienen tegen de staat of een gemeente’. Toch stelt hij dat de regering haar verantwoordelijkheid niet voor de rechtbank maar vooral in het parlement moet afleggen.

Verwaarloosd

De oppositie heeft dan ook haar messen geslepen. Ebba Busch, leider van de christendemocraten, vindt dat premier Löfven moet overwegen of hij nog wel de juiste man is om Zweden door deze crisis te leiden, bericht Göteborgs-Posten. ‘KD [de christendemocratische partij] vertrouwt Stefan Löfven niet. Wij vinden dat hij de ouderen en de zorg al voor de pandemie heeft verwaarloosd.’

Löfven leidt een minderheidskabinet van de sociaaldemocraten en een groene partij, Miljöpartiet, met gedoogsteun van de centrumpartij en de liberalen. Maar vooralsnog lijkt hij niet te vrezen over zijn positie, dat erkent ook Ebba Busch, die geen motie van wantrouwen richting het kabinet indient: ‘Op dit moment staat een meerderheid achter de regering van Löfven.’

Ook Jimmie Åkesson, leider van de nationalistische Sverigedemokraten (SD), is uiterst kritisch over de premier. ‘Het tussenrapport dat vandaag is uitgekomen wijst op een mislukking. Het toont aan hoe slecht premier Stefan Löfven en zijn regering hebben gehandeld in een situatie waar veel druk op staat. Maar bovenal is het een tragisch verhaal over hoeveel mensen in 2020 in Zweden onnodig stierven’, bericht Expressen.

Kerst

Het rapport lijkt er niet toe te leiden dat Zweden hardere maatregelen, zoals lockdowns, gaat instellen. De focus voor de regering-Löfven ligt vooral bij het verbeteren van de ouderenzorg. ‘Mijn beeld is dat het al veel beter gaat in de verpleeghuizen’, aldus minister van Sociale Zaken Lena Hallengren, verantwoordelijk voor de verpleeghuiszorg, tegen Svenska Dagbladet. De minister zet vooral in op sneltesten voor bewoners en personeel, wat moet voorkomen dat het virus zich onder kwetsbare ouderen verspreidt.

Svenska Dagbladet stelde ook een overzicht op van de geldende adviezen met Kerst, een feest waar de Zweden erg aan hechten. Zo luidt het advies om zo min mogelijk met het openbaar vervoer te reizen. Vooralsnog gelden er geen beperkingen. Ook mogen Zweden nog steeds hun oudere vrienden of familieleden bezoeken, zelfs in verpleeghuizen. Daarbij luidt het advies is om afstand te bewaren tijdens het bezoek en tien dagen van tevoren extra voorzichtig te zijn door het contact met anderen te beperken. Samenkomsten van meer dan acht personen worden ernstig afgeraden en Kerst moet dan ook in kleine kring gevierd worden. Hierbij wordt geen uitzondering gemaakt voor de Kerstman; ook die moet tot die kleine kring van acht behoren, volgens de Zweedse instantie voor volksgezondheid.