Apple Daily was ooit de succesvolste krant van Taiwan, met een combinatie van roddelnieuws en onverschrokken onderzoeksjournalistiek. Maar door politieke druk bleven adverteerders weg en kwam de krant in financiële problemen.
VRIJDENKERSFESTIVAL: TEGEN DE MACHT
Van 28 tot en met 31 oktober vindt in De Balie in Amsterdam het Vrijdenkersfestival plaats, met dit jaar als thema ‘tegen de macht’. Vier dagen lang programma’s over en met vrijheidsstrijders en dissidenten. Kunst, discussie en verhalen met nationale en internationale journalisten en vrijdenkers die zich verzetten tegen een totalitair regime. Is Amsterdam nog altijd een veilig toevluchtsoord voor dissidenten en andersdenkenden? Welke vrijheden staan bij ons op het spel? Wat betekent het om tegen de stroom in te zwemmen, en hoe hou je dat vol?
Op zaterdag 29 oktober wordt in De Balie om 15:00 de film The Hong Konger vertoond, waarin we kennismaken met Jimmy Lai, een mediatycoon en voorvechter van de Hongkongse beweging tegen de Chinese Communistische Partij.
Dit artikel krijg je van ons cadeau. Wil je meer internationale kwaliteitsjournalistiek lezen? Schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang elke week vrijblijvend onze selectie van de week in je inbox.
Op een avond in mei trok Marty Chang, een ervaren grafisch ontwerper, voor de laatste keer de deur achter zich dicht bij de krant waarvoor hij ruim vijftien jaar had gewerkt en bijna duizend voorpagina’s had opgemaakt: de Taiwanese Apple Daily. Hij vertrok met al zijn spullen uit het kantoor van het dagblad dat ooit door alle Taiwanezen werd gelezen, van gewone burgers tot ambtenaren en zakenlui. Op zijn hoogtepunt had de krant, op dit eiland met 23 miljoen inwoners, een oplage gehad van 700.000 exemplaren.
Op 18 mei had Apple Daily aangekondigd alleen nog verder te gaan als onlinekrant en het personeelsbestand te halveren. De Hongkongse zusterkrant werd vijf weken later, op 24 juni, helemaal opgeheven. Next Digital, het Hongkongse moederbedrijf van beide kranten, heeft de aandelenbeurs in Hongkong inmiddels laten weten dat het in gesprek is met mogelijke kopers voor de Taiwanese krant.
Politieke druk
‘Er waren wel voortekenen, maar we hadden geen idee dat het zo snel zou gaan,’ zegt Chang. ‘De advertentie-inkomsten liepen al een tijdje sterk terug, mede door politieke druk op de reclamebureaus en de grote merken, die niet meer in de krant durfden te adverteren uit vrees voor politieke represailles.’
Jimmy Lai, de oprichter van Next Digital, het moederbedrijf van Apple Daily en Next Magazine, zit in Hongkong achter de tralies vanwege zijn steun aan de demonstraties voor democratie. De mediamagnaat bezat verschillende kranten, tijdschriften en videoplatforms in Hongkong en heeft de afgelopen twintig jaar ook een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de werkwijze en de normen en waarden van de Taiwanese mediasector. Vanaf 1 juli 2021 zal Next Digital al zijn activiteiten staken.
Begin deze eeuw betrad Lai met zijn Hongkongse Next Digital ook de Taiwanese markt. Next Magazine, een weekblad dat roddels combineerde met onderzoeksjournalistiek, ging in het eerste nummer meteen van start met een onthulling over de schoonzoon van Taiwans toenmalige president Chen Shui-bian, die in 2001 een langdurige relatie had verbroken om met de dochter van de president te kunnen trouwen. In mei 2003 opende Apple Daily met een bericht over de eerste arts die was overleden aan SARS. In de jaren daarna werden in de krant talloze schandalen en andere maatschappelijke en economische kwesties rondom politici, zakenlui en mediapersoonlijkheden aan de kaak gesteld.
‘De mediasector is keihard, om je daarin staande te houden moet je zo meedogenloos zijn als ik’
Barry Lam, de topman van Quanta Computer, en Terry Gou, de oprichter van de Foxconn Technology Group, trachtten allebei te verhinderen dat Lais verslaggevers in hun privéleven doken. ‘De mediasector is keihard, om je daarin staande te houden moet je zo meedogenloos zijn als ik,’ zei Lai ooit in een interview voor Next Magazine. ‘Als ik belang zou hechten aan vrienden, en aan hoe mensen mij zien, zou ik niet in de media zitten. Maar het mag niet zo zijn dat mijn media nieuws over mensen stilhouden omdat het mijn vrienden zijn.’
Het was Next Magazine dat in 2002 voor het eerst berichtte over het omstreden ‘nationale veiligheidsfonds’ van oud-president Lee Teng-hui, een dag nadat de autoriteiten een inval hadden gedaan bij de journalist thuis en op zijn werk. Het blad haalde die week een recordoplage van 320.000 exemplaren. En verslaggevers van Apple Daily gingen maandenlang undercover om onderzoek te doen naar een grote vleesleverancier die het gewicht van koeien verhoogde door water bij ze in te spuiten. Een tien maanden durend onderzoek naar frauduleuze landbouwgrondspeculatie werd in 2020 bekroond met de SOPA Scoop Award. De krant was voor de duvel niet bang; Pei Wei, die er vijftien jaar de leiding had, kreeg meer dan tweehonderdvijftig rechtszaken aan zijn broek.
Apple Daily deinsde er nooit voor terug om kritische verhalen over politici of bedrijven te publiceren
‘Lai is zonder meer de ziel van Apple Daily,’ zegt Louis Hou, die als onderzoeksjournalist bij de krant heeft gewerkt. ‘Hij belichaamt die onverschrokken weigering om te buigen voor de macht. Apple Daily deinsde er nooit voor terug om kritische verhalen over politici of bedrijven te publiceren, als de feiten maar grondig waren nagetrokken. En Lai gaf zelf het goede voorbeeld.’
Er was ook wel kritiek op de sensatiebeluste aanpak van de krant, die de heersende journalistieke mores aan zijn laars lapte. Lai had zich de paparazzicultuur eigen gemaakt. Hij verleidde zijn lezers met sappige roddels, smeuïge nieuwtjes en veel primeurs – alles waarvoor je bij de saaie United Daily en China Times al vijftig jaar aan het verkeerde adres was – en zette daarmee in bepaalde kringen kwaad bloed. Bij een vooraanstaand financieel tijdschrift in Taiwan gold de ongeschreven regel dat ze nooit oud-werknemers van Next Digital in dienst namen, want dat waren roddeljournalisten, geen serieuze verslaggevers.
Maar de Apple Daily was niet te stuiten en werd de grootste en invloedrijkste krant in Taiwan, die in 2009 zijn hoogste gemiddelde oplage van 510.000 exemplaren bereikte. De afgelopen tien jaar kampte de krant echter met teruglopende inkomsten. Volgens het jaarverslag over 2019 telde de online-editie dat jaar twaalf miljoen niet-terugkerende bezoekers. En concurrenten hadden de succesformule inmiddels gekopieerd. Liberty Times, United Daily en China Times stapten allemaal over op schreeuwerige koppen, grotere foto’s en vlotter taalgebruik – en veel roddels en beroemdheden.
Revolutionaire verandering
Ho Hsu-chu, voormalig redacteur bij Apple Daily en tegenwoordig hoofd van de vakgroep Journalistiek en Communicatie aan de Katholieke Universiteit Fu Jen in Taipei, heeft de opkomst en invloed van Next Digital in kaart gebracht. ‘Vroeger gaven de media alleen informatie waarvan zijzelf vonden dat het publiek die moest krijgen,’ zegt Ho. ‘Next Digital zag het als zijn hoofdtaak om het publiek ter wille te zijn. Het had succes door nieuws te brengen dat mensen willen lezen. Iedereen probeerde van Apple te leren.’
‘Iedereen schrok zich twintig jaar geleden kapot van de opkomst van Next Magazine en Apple Daily,’ zegt een redacteur die onder meer voor Next TV heeft gewerkt. ‘Een tijdlang moesten hoofdredacteuren van andere kranten Apple Daily en Next Magazine lezen om erachter te komen wat ze hun eigen journalisten moesten laten doen. Want daar wisten ze hoe ze aan primeurs konden komen.’
Lea Yang, een van de Apple Daily-medewerkers van het eerste uur, weet nog goed dat men zich in het vak aanvankelijk erg ‘terughoudend’ opstelde tegenover Lai, maar dat er wel meteen het gevoel heerste dat hier een revolutionaire verandering was ingezet. ‘Als verslaggever bij Next Digital hoef je je geen zorgen te maken als je gevoelig nieuws hebt, ook niet als het om vooraanstaande personen gaat, zolang je maar weet dat je de waarheid brengt,’ zegt Yang. ‘Als je reportage tot rechtszaken leidt, schieten de advocaten van het bedrijf je te hulp, zelfs als je al niet meer voor ze werkt.’
Yang vertelt dat Lai persoonlijk toezag op de verslaggeving bij de Apple Daily. Ze herinnert zich de post-its die hij in de begindagen van de Taiwanese krant op de pagina’s plakte. ‘Hij vroeg ons waarom we alleen nieuws brachten over grote techbedrijven die ver van de lezers af stonden,’ zegt ze. ‘Dus begonnen we ook over kleinere en middelgrote bedrijven te schrijven. En als we goede restaurants bespraken, waarom zetten we daar dan niet meteen een routebeschrijving bij?’
‘Lai wilde lezers trekken met gevarieerde en onthullende verhalen,’ zegt Yang. ‘Sommige dingen in de Apple Daily waren heel vernieuwend. Ik weet nog dat we met een team alle handelsbeurzen van de wereld afgingen, ook al liep dat enorm in de kosten.’
De filosofie van Next Magazine: ‘We gaan voor de waarheid, niet voor diepgang’
In de tweede helft van het eerste decennium breidde Lai zijn Taiwanese media-imperium uit met Next Animation Studio en Next TV. De animaties trokken wereldwijd de aandacht toen CNN de filmpjes liet zien waarin Next Digital de perikelen rond de buitenechtelijke affaires van Tiger Woods en diens ruzies met zijn vrouw had verbeeld. De Amerikaanse talkshowpresentator Conan O’Brien vond het knap dat ze in 48 uur animaties wisten te maken waar zijn eigen team zes weken over deed.
Kritiek was er ook: sommige mensen waren bang dat het breed uitmeten van misdaden en rampen alleen maar tot pornografie en geweld zou aanzetten en een slechte invloed zou hebben op vooral tieners. De slogan van Next TV was: ‘Ik heb lef en ik ga ervoor.’ En de filosofie van Next Magazine: ‘We gaan voor de waarheid, niet voor diepgang.’
Op het hoogtepunt had alleen al de Taiwanese editie van Apple Daily zo’n honderd grafisch ontwerpers in dienst. ‘We moesten nieuwsberichten binnen drie tot vier uur van pakkende beelden voorzien,’ zegt Chang. ‘Critici vonden de verslaggeving en de opmaak van de Apple Daily veel te sensatiebelust, maar wij wilden gewoon eerlijk verslag doen van wat er gebeurde.’
De stijl van de krant heeft de leesgewoonten van de Taiwanezen veranderd. ‘Op een dag kwam het woord “verkracht” wel dertien keer in de koppen voor, en daar konden veel mensen niet tegen,’ zegt Jean Hsieh, die als journalist en redacteur voor Apple Daily werkte. ‘Maar op alle verschillende afdelingen waar ik heb gewerkt, heb ik vooral één ding geleerd: dat je journalistieke integriteit boven alles gaat. Als iemand je iets vertelt, of je hoort iets over een bedrijf, dan mag je dat nooit klakkeloos geloven, je moet zo veel mogelijk mensen naar hun kant van het verhaal vragen.’
‘En als je mooi en literair proza wilde schrijven, zat je daar verkeerd. We schreven alles altijd zo eenvoudig mogelijk op, zodat een zo breed mogelijk publiek het kon volgen.’
Competitieve cultuur
Lai gaf zijn journalisten en redacteuren veel waardering en betaalde ze ook beter dan de concurrent, maar hij was wel streng en stelde de hoogste eisen aan hun werk. Ze werden geacht ‘met een bijl’ naar de redactievergadering te komen: daar moesten de journalisten van de verschillende afdelingen elkaar continu uitdagen en bekritiseren, elkaar wijzen op wat er fout ging en wat er nog beter kon. Zo kweekte hij op de krant een zeer competitieve cultuur. Een andere traditie was ‘het snoeien van de Apple-boom’: bijna elk jaar werd 5 procent van de medewerkers ontslagen omdat ze ondermaats presteerden.
Er werd ook veel waarde gehecht aan focusgroepen: gewone lezers van alle leeftijden die hun oordeel moesten geven over de inhoud en opmaak van de krant. Hun mening telde volgens huidige en oud-medewerkers zwaar mee. Columns en thema’s met een te lage lezerswaardering moesten het veld ruimen. ‘Lais methode was om veel meer mensen aan te nemen dan andere media en om groot in te zetten op technologie en geavanceerde apparatuur,’ zegt een oud-redacteur. ‘Bij het opzetten van een nieuw bedrijfsonderdeel keek hij nooit op de kosten. Het was alsof er iemand van een andere planeet neerdaalde. Hij wilde altijd nieuwe dingen uitproberen en veranderen. Nooit tevreden achteroverleunen.’
Na de opheffing van de Hongkongse editie is de onlineversie van de Taiwanese Apple Daily het enige wat er nog van Lais media-imperium over is. En dat heeft de laatste jaren veel van zijn glans verloren: volgens de jaarverslagen van Next Digital was de oplage van de papieren krant na het hoogtepunt van 500.000 in 2010 al teruggelopen tot 82.000 in 2020. Next TV werd door Lai al in 2013 van de hand gedaan, in 2018 stopte hij met de papieren editie van Next Magazine en vorig jaar is die titel helemaal opgeheven.
Hij bezat ook een aantal gebouwen, waaronder het hoofdkantoor van het concern in Taipei. Dat vastgoed is de afgelopen jaren allemaal afgestoten. En een poging om ook Apple Daily te verkopen liep begin april van dit jaar op niets uit. Het totale personeelsbestand van Next Digital in Hongkong, Taiwan en Canada is geslonken van ruim vijfduizend werknemers in 2011 tot iets meer dan tweeduizend in september 2020: 1228 in Hongkong en 866 in Taiwan, volgens het jaarverslag.
’Taiwans Apple Daily is geboren tijdens een epidemie en sterft nu tijdens een epidemie’
Op 14 mei kondigde Apple Daily aan dat de krant vanaf 18 mei niet meer zal worden gedrukt en dat er 326 mensen worden ontslagen – bijna de helft van het totale aantal werknemers. Next Digital boekt al sinds 2016 elk jaar verlies en liet de beurs weten dat het op 30 juni geen halfjaarcijfers kon publiceren. De handel in aandelen van het bedrijf werd op 17 juni stilgelegd, nadat de Hongkongse politie bij een inval verschillende leidinggevenden en redacteuren had aangehouden.
‘Er lijkt wel sprake van een onzichtbare hand in de geschiedenis,’ schreef hoofdredacteur Eric Chen in een Facebookbericht op 17 mei, de dag waarop de laatste papieren editie verscheen. ‘Taiwans Apple Daily is geboren tijdens een epidemie [SARS] en sterft nu tijdens een epidemie.’
Minder kritisch
De invloed van de krant was sterk afgenomen doordat de concurrentie was gegroeid en Apple Daily steeds minder geld had om te investeren in onderzoeksjournalistiek en primeurs. En van de kritische opstelling tegenover de zittende macht was ook niet veel meer over sinds het aantreden van president Tsai Ing-wen, die kritisch is op China en heel uitgesproken over Hongkong. ‘De krant is nog steeds heel kritisch over de Communistische Partij van China, maar niet meer zo onafhankelijk en kritisch in de berichtgeving over de Taiwanese regering,’ zegt een redacteur die op 18 mei bij Apple Daily is vertrokken. De krant zelf wilde geen commentaar geven.
‘Het is triest, maar ik ben bang dat de Apple Daily het niet lang meer volhoudt,’ zegt Hou. ‘Er is steeds minder geld voor goede journalistiek. Hoe kun je in de razend concurrerende onlineomgeving nog invloed hebben, als je niet meer over het geld en een grote vijver vol talent beschikt?’
‘De invloed van Apple Daily is sterk afgenomen,’ zegt Ho van de Katholieke Universiteit Fu Jen. ‘Ze hebben wel een model met online-abonnementen uitgeprobeerd, maar ze konden het oude succes niet herwinnen. Met de sluiting van de Apple Daily in Hongkong en de teloorgang van de krant in Taiwan zal de invloed van Jimmy Lai en van Hongkongse thema’s op het openbaar debat in Taiwan mettertijd steeds meer afnemen.’
