Voorman Duitse corona-sceptici ligt onder vuur

Critici van het coronabeleid in Duitsland hebben zich verenigd onder de noemer Querdenken, hetgeen zoveel betekent als ‘lateraal-’ of ‘out of the box’-denken. Dat klinkt redelijk neutraal, maar waarnemers waarschuwen want de beweging appelleert aan nogal wat neonazi’s en anderen van bedenkelijk niveau. Querdenken-initiator en -voorman Michael Ballweg lijkt van plan op te stappen.

De Duitse tv-presentator en satiricus Jan Böhmermann kende Ballweg vorige week de ‘Gouden Coroni’ toe voor de creatie van Querdenken in het ZDF-programma Magazin Royale, waarvan Böhmermann het boegbeeld is. Ballweg is ‘coronaondernemer van het jaar’, vindt Böhmermann, want met Querdenken brengt hij niet alleen alle mensen samen die twijfelen aan de coronamaatregelen van de Duitse overheid, hij heeft ook maar liefst negentien merknamen rondom het fenomeen gedeponeerd. ‘Michael Ballweg heeft corona getransformeerd tot een zakelijke merkbeleving’, aldus Böhmermann. En net als bij andere grote merken maakt het niet uit of de aanhangers het eens zijn, zolang ze zich maar identificeren met het merk. Zo kan het dat de aanhangers van Querdenken het politieke spectrum bestrijken van links tot rechts en uiteenlopen van antivaxxers tot complotdenkers, van boze studenten tot neonazi’s. 

Ondertussen verdient Ballweg goed geld aan Querdenken. Der Spiegel schreef daar in augustus al over, na een demonstratie in Berlijn waar zeker 20.000 mensen op afkwamen, zonder mondkapjes en zonder afstand te houden. ‘Organisatoren en sprekers zetten hun bizarre stellingen om in geld. Ze nemen schenkingen aan, of verkopen vermeende beschermende amuletten voor 69 euro’, aldus het Duitse weekblad. ‘De demo werd georganiseerd door een IT-ondernemer. Michael Ballweg is de naam van de man. Hij is 46 jaar oud en de oprichter van het Stuttgart-initiatief Querdenken 711. Sinds half april organiseert hij regelmatig een “wake voor de grondwet”.’ 

Hoeveel geld Ballweg inmiddels heeft verdiend met zijn Querdenken-initiatief is nog niet duidelijk, maar een onderzoek door de belastingdienst hangt in de lucht

Magazin Royale besloot samen met onderzoeksjournalisten van netzpolitik.org nader onderzoek te doen. Dat wijst uit dat Ballweg inderdaad niet slechter wordt van de coronascepsis. Mensen betalen Querdenken om op het podium te mogen verschijnen tijdens demonstraties, Ballweg verkoopt Querdenken-merchandise in zijn onlinewinkel, maakt deals met busbedrijven die demonstranten vervoeren en ontvangt donaties van coronasceptici. Ook al gaat al dat geld rechtstreeks naar zijn privérekening, hij hoeft er geen belasting over te betalen, zolang hij alles maar registreert als ‘donatie’. Hoeveel geld Ballweg inmiddels heeft verdiend met zijn Querdenken-initiatief is nog niet duidelijk, maar een onderzoek door de belastingdienst hangt in de lucht. 

Maandenlange pauze

Wellicht is dat de reden dat Der Spiegel rond Kerst kon melden dat Ballweg ‘een maandenlange pauze wil inlassen’. Volgens het Duitse weekblad volgde die aankondiging kort nadat de politie liet weten dat een grote demonstratie tegen coronamaatregelen, die gepland stond voor 30 december in Berlijn, niet mag doorgaan. Volgens de politie heeft ‘zorgvuldig onderzoek door de betreffende autoriteiten aangetoond dat het houden van de demonstratie, vooral in de huidige pandemische situatie, leidt tot een directe bedreiging van de openbare veiligheid en de orde’. Querdenken rekende op zo’n 22.000 demonstranten in het centrum van Berlijn. Oorspronkelijk was het protest gepland op oudejaarsavond, maar vanwege een algemeen samenscholingsverbod op die avond was de demonstratie voor een dag eerder aangevraagd.

In een videoboodschap op kerstavond heeft Ballweg mensen opgeroepen zich te houden aan het verbod op de demonstratie. ‘Hij vroeg “om het demonstratieverbod in Berlijn te aanvaarden en op 30 en 31 december en op 1 januari niet naar Berlijn te gaan”’, aldus Der Spiegel. De plaatsvervangend voorzitter van de Groenen in de Bondsdag, Konstantin von Notz, maakte zich daarover vrolijk op Twitter:

Ballweg liet in zijn videoboodschap ook weten voorlopig geen grote demonstraties van Querdenken meer aan te vragen. ‘Met deze terugtrekking in de winter, moet kracht worden opgedaan voor de lente. Daarom zal ik voorlopig geen grote demonstraties meer aanvragen’, zo zei hij. Hij verzocht andere organisaties hem daarin te volgen en pleitte voor de oprichting van een andere organisatie die ‘in de nabije toekomst’ een grote demonstratie kan organiseren. Der Spiegel vraagt zich af of dit betekent dat Ballweg zich misschien volledig terugtrekt.

Tobias Ginsburg, die langdurig onderzoek deed naar extreemrechtse groepen en samenzweringstheorieën in Duitsland, zegt daarover tegen de Duitse nieuwssite Watson: ‘Ballweg als persoon, en vooral als profiteur, is waanzinnig in het kruisvuur van de media terechtgekomen. Ik weet niet of dat alleen hem persoonlijk heeft geraakt of ook zijn organisatie. Ik weet zelfs niet of hij nog wel terugkeert na een weldadige kerstvakantie.’ Volgens Ginsburg is Duitsland nog lang niet van de coronasceptische beweging af, mocht Ballweg van het toneel verdwijnen. ‘Helaas is dat maar in beperkte mate relevant, want het netwerk van corona-ontkenners en complotverslaafden is vervloekt groot, veel groter dan de persoon Ballweg of Querdenken. Mocht Ballweg verdwijnen, dan staan er nogal wat geld- en machtshongerige profiteurs en complotideologen in de startblokken.’