Slavoj Zizek over antivaxers: ‘Denk vrij, maak je gedachten openbaar en gehoorzaam!’

De Sloveense filosoof Slavoj Zizek is een psychoanalyticus voor ons tijdsgewricht. Zo heeft hij begrip voor het wantrouwen van coronasceptici en antivaxers, maar hij ziet ook een duistere tendens. ‘Zijn coronaontkennende complottheorieën niet vaag verwant aan antisemitische theorieën?’

Wij zijn getuige van een geleidelijk verval van wat Jacques Lacan ‘de grote Ander’ noemde, de gedeelde ruimte van publieke waarden waarin alleen onze verschillen en identiteiten kunnen gedijen. Dit verschijnsel wordt vaak ten onrechte gekenmerkt als het ‘tijdperk van de post-waarheid’. Progressief verzet tegen vaccinatie uit naam van de mensenrechten doet je terugverlangen naar het ‘democratisch socialisme’ van Lenin (vrije democratische discussie, maar als er eenmaal een beslissing is genomen moet iedereen zich daaraan houden). We moeten dit democratisch socialisme vanuit het oogpunt van de Verlichtingsformule van Kant bezien: niet ‘Gehoorzaam niet, denk vrij!’, maar ‘Denk vrij, maak je gedachten openbaar en gehoorzaam!’ Hetzelfde geldt voor vaccintwijfelaars: discussieer, publiceer je twijfels maar gehoorzaam de regels wanneer de overheid die eenmaal oplegt. Zonder zo’n praktische consensus zullen we langzaam afglijden naar een maatschappij die uit tribale facties bestaat.