Regisseur Lina Soualem maakte met Bye Bye Tiberias een documentaire over haar Palestijnse familie. Het resultaat is een prachtig portret van vier opeenvolgende generaties Palestijnse vrouwen wier wegen gescheiden zijn sinds de Nakba in 1948.
Ze is bekend van de Amerikaanse serie Succession, als de nooit volledig betrouwbare vrouw van mediamagnaat Logan Roy, om wie alles draait. Maar in de documentaire Bye Bye Tiberias laat Hiam Abbass een heel andere kant van zichzelf zien. Voor de camera van haar dochter, de Frans-Algerijns-Palestijnse regisseur Lina Soualem, ‘duikt de actrice in een verleden dat is getekend door de pijn van ballingschap’. Soualems zoektocht naar de levens en gemeenschappelijke trauma’s van de vrouwen in haar familie wordt door de Arabische pers volop geprezen. De Libanese site Raseef22 meent dat ‘het heel belangrijk is dat (…) cinema alles vertegenwoordigt wat er is gebeurd, wat er gebeurt en wat er zal gebeuren in Palestina’.
Abbass groeide op in Palestina, dat ze verliet om haar droom te verwezenlijken: actrice worden. Aan het begin van de film staat ze met haar gezicht naar de camera van haar dochter, ‘ondergedompeld in wit licht, pratend over haar liefde voor kunst, film, komedie, maar naarmate de film vordert en richting het ouderlijk huis in Palestina beweegt, wordt de sfeer warmer, zoals dat past bij Arabische huizen. Een warmte waar iedereen in de diaspora naar terugverlangt’, aldus Raseef22.
Vervolgens neemt Lina haar moeder mee naar Deir Hanna, het dorp dat nu in Israël ligt (vlak bij Tiberias), waar haar voorouders tijdens de Nakba in 1948 uit wegvluchtten. Vanaf dat moment klinken er ook andere stemmen, een overgrootmoeder, grootmoeder, moeder, tantes. Soualem maakt volgens Al Jazeera op ‘briljante wijze’ gebruik van oude homevideo’s, die ze vermengt met hedendaagse beelden en foto’s uit archieven.
‘Ze toont de menselijkheid van deze vrouwen’
Dit levert veel hartverscheurende scènes op, schrijft New Arab. Zoals het verhaal van Abbass’ tante die tijdens de Nakba van haar familie werd gescheiden en sindsdien gedwongen in een vluchtelingenkamp in Syrië leeft, waar ze vrijwel niets voor haar kunnen betekenen.
Toch, meent het pan-Arabische platform, is de film bovenal een ‘prachtig portret van vier generaties vrouwen: hij vertegenwoordigt het trauma dat ze hebben geërfd, maar ook de banden van liefde, de gemeenschappelijke geschiedenis en de herinneringen die ons altijd zullen verenigen met de dierbaren die ons zijn voorgegaan’. De zwaarte van dit verleden wordt verzacht door ‘de lichtheid en humor die tussen de actrice en haar zussen bestaat’.
Ook Al Jazeera prijst de kracht en vitaliteit van de zussen, en volgens Raseef22 behoedt deze aanpak Soualem ervoor in oriëntalisme te vervallen; ‘ze toont de menselijkheid van deze vrouwen en hoe ze er ondanks hun beproevingen in zijn geslaagd hun doelen te bereiken’.
Door Laura Weeda
