De Goelag Archipel, het iconische boek over de Russische strafkampen ten tijde van de Sovjet-Unie, is vorige week vijftig jaar geleden voor het eerst gepubliceerd. De zoon van schrijver Aleksandr Solzjenitsyn vertelt over de totstandkoming. De aanraders voor dit weekend van de 360-redactie.
Omdat 360 niet alles kan vertalen wat de redactie leest, ziet en hoort, tippen wij voor u enkele interessante artikelen, podcasts, documentaires en fotoreportages die wij deze week tijdens het speuren naar mooie journalistiek zijn tegengekomen.
Solzjenitsyns grootste risico
Het is alweer een halve eeuw geleden dat het wereldberoemde boek De Goelag Archipel van de Russische schrijver Aleksandr Solzjenitsyn (1918-2008) gepubliceerd werd, nadat het enkele jaren illegaal in Rusland circuleerde. In december 1973 werd het voor het eerst in Parijs gedrukt, zo las redacteur Marc van Rijswijk. In de roman van vijfhonderd pagina’s wordt de ware omvang van het concentratiekampennetwerk in de Sovjet-Unie blootgelegd en wordt het leven in die kampen beschreven. Het boek wordt als een van de invloedrijkste werken van de twintigste eeuw beschouwd en heeft zich een plek in de wereldliteratuur veroverd.
Ter gelegenheid hiervan wijdde Radio Svoboda een artikel aan het boek en de totstandkoming ervan. Ook belde de nieuwszender met Ignat, een van de drie zonen van Solzjenitsyn, die de dag dat zijn vader in 1974 thuis door de KGB werd opgepakt nog levendig voor de geest kan halen. Volgens Ignat wilde zijn vader met zijn boek vooral duidelijk maken dat het kwaad niet in een groep zit, maar in willekeurige, doodgewone mensen, wachtend op de gelegenheid om naar buiten te treden. Daarom is het boek volgens Ignat nog steeds uiterst actueel. Je leest het artikel en het verhaal van Ignat hier in het Russisch en hier in het Engels.
The Guardian herpubliceerde een artikel uit 1973 onder de kop ‘Solzjenitsyn neemt zijn grootste risico’ die de publicatie van De Goelag Archipel aankondigde. ‘Misschien wel het meest politiek gevaarlijke van al zijn [Solzjenitsyns] boeken wordt vandaag in Parijs gepubliceerd in een Russische editie’, schreef de Britse krant op 28 december van dat jaar.
Koortsachtige Mexicaanse klassieker
Hoe de Colombiaanse schrijver Gabriel García Márquez op het idee van Honderd jaar eenzaamheid kwam is een bekend verhaal in Latijns-Amerika, ontdekte redacteur Joep Harmsen in een essay van de Mexicaanse auteur Valeria Luiselli: ‘Het is 1961 en Gabriel García Márquez is net aangekomen in Mexico-stad, berooid maar vol literaire ambitie, wanhopig probeert hij aan een nieuwe roman te werken. Op een dag zit hij in het legendarische Café La Habana, waar Fidel Castro en Che Guevara de Cubaanse revolutie zouden hebben beraamd. Julio Cortázar komt binnen met een exemplaar van Juan Rulfo’s roman Pedro Páramo. Met een snel gebaar, alsof hij aan het kaarten is, gooit Cortázar het boek op de tafel van García Márquez. “Tenga, pa que aprenda,” zegt hij. “Lees dit en leer.”’
Die nacht leest García Márquez de roman uit in één koortsachtige, slapeloze zit. Dit dunne boek, dat zich afspeelt in een plattelandsdorp vol geesten en echo’s uit het verleden, achtervolgt hem zo dat hij het diezelfde nacht nog eens leest en het uit zijn hoofd begint te leren. De volgende dag kan hij eindelijk beginnen met het schrijven van Honderd jaar eenzaamheid.‘
Luiselli schrijft dit in The New York Times naar aanleiding van een nieuwe Engelstalige vertaling door Douglas J. Weatherford van Juan Rulfo’s klassieker uit 1955. Lees haar hele bespreking van dit boek dat Susan Sontag een van de meesterwerken van de twintigste eeuw noemde hier.
Drie verdiepende leestips
» In Frankrijk vindt een revolutie plaats op kleine schaal: straten in dorpen met minder dan 2000 inwoners moeten nu ook een naam krijgen. Dus geen adressen meer als: ‘In het gehucht met de vierkante schuur, het eerste huis in de buurt van de laurierbomen, met de smeedijzeren poort’, maar een saaie straatnaam plus huisnummer. Al die moderniteit is wennen voor veel dorpsbewoners, schrijft Le Monde in een leuk geschreven reportage.
» De ongelijkheid tussen Oost- en West-Duitsland wordt ook weerspiegeld in het voetbal, volgens Frankfurter Allgemeine Zeitung. In de Bundesliga spelen namelijk maar twee clubs uit het voormalig communistische deel, voor het tweede profniveau geldt hetzelfde. Lees hier waar dat aan ligt.
» Zeg je hardlopen, dan zeg je Kenia. Het land staat bekend als een hofleverancier van marathonlopers met wereldrecordhouders als Kelvin Kiptum en Eliud Kipchoge, maar hardlopen is zoveel meer dan alleen topsport in het land. Rondom de sport is een complexe sociale dynamiek ontstaan, schrijft Africa is a Country in een artikel waarin de Keniaanse hardloopcultuur ontrafeld wordt.
