Overmatige regenval in Italië en droogte in Spanje hebben ervoor gezorgd dat de olijvenoogst dit jaar achterblijft. Met als gevolg stijgende prijzen voor het ‘groene goud’. De aanraders voor dit weekend van de 360-redactie.
Omdat 360 niet alles kan vertalen wat de redactie leest, ziet en hoort, tippen wij voor u enkele interessante artikelen, podcasts, documentaires en fotoreportages die wij deze week tijdens het speuren naar mooie journalistiek zijn tegengekomen.
Het groene goud
Behalve de olie- en energiecrisis die wereldwijd is ontstaan nadat Poetin Oekraïne aanviel, voltrekt zich nog een tweede – kleinere en stillere – oliecrisis, las redacteur IJsbrand van Veelen in Süddeutsche Zeitung: Europese olijvenboeren maken zich zorgen over hun oogsten. Het ‘groene goud’ wordt steeds schaarser en de prijzen stijgen drastisch. Dat is slecht voor consumenten die al door inflatie getroffen worden, en doet vrezen dat de handel in aangelengde olie of olie van inferieure kwaliteit zal toenemen.
Een Italiaanse boer in Umbrië die normaal gesproken 70 ton olijven oogst, zal dit jaar hooguit 30 ton binnenhalen. Eenzelfde afname geldt niet alleen voor olijfboeren elders in Italië, die 12 procent van de wereldmarkt voorzien, maar ook voor die in Griekenland (9 procent) en Spanje, dat met 44 procent wereldleider is. De oogst neemt af en de prijs voor een liter olijfolie stijgt – die van goedkopere Spaanse olijfolie is in enkele jaren tijd verdubbeld. Schuld van dit alles is klimaatverandering, die zorgt voor extreme weersomstandigheden zoals overmatige regenval in Italië dit voorjaar en aanhoudende droogte in Spanje. Meer over de olijfoliecrisis lees je hier.
Jiddisch, een taal vol geschiedenis
Aangezien de Joden momenteel in het middelpunt van de aandacht staan (al is dat om een heel verdrietige reden), was het volgens redacteur Marc van Rijswijk een goed idee van de Franse taalwetenschapper Arnaud Bernier om afgelopen week op LinkedIn een post te wijden aan het Jiddisch. Deze taal wordt gesproken door de zogenoemde Asjkenazische Joden uit Midden- en Oost-Europa. De vele buitenlandse invloeden die in de taal terug te vinden zijn – van Duits en Hebreeuws tot en met Pools en Russisch – getuigen van de vele verhuizingen die deze Joden al sinds de dertiende eeuw hebben moeten ondernemen.
Tot 1945 had het Jiddisch 11 miljoen sprekers, waarvan meer dan een derde in de Sovjet-Unie. Ze worden nu geschat op 1 à 2 miljoen. Hoewel de geschiedenis van deze taal voornamelijk Europees is, zijn tegenwoordig de meest actieve sprekers in Noord-Amerika te vinden. Jiddisch staat vermeld in de Atlas of Endangered Languages van de VN, aangezien de taal in de komende decennia zou kunnen verdwijnen. De afgelopen jaren is de belangstelling onder jonge Joden voor de verloren cultuur van hun voorouders weer opgebloeid. Deze generatie, die de Holocaust niet heeft meegemaakt, wil begrijpen hoe Joden leefden en communiceerden vóór de Tweede Wereldoorlog. Je leest er hier meer over.
Het Jiddisch heeft ook een belangrijke bijdrage geleverd aan de Nederlandse woordenschat: denk aan woorden als ‘mazzel’, ‘tof’, ‘gabber’, ‘bajes’, ‘jatten’ en het internationaal bekende woord ‘bagel’.
Kiezen tussen twee kwaden
Op 19 november vinden in Argentinië de tweede ronde van de presidentsverkiezingen plaats. De Argentijnse El País-columnist Martín Caparrós heeft de laatste tijd niet onder stoelen of banken gestoken dat hij een grote afkeer heeft voor de ultrarechtse, libertarische presidentskandidaat Javier Milei. Maar ook voor zijn tegenstrever, de centrumlinkse Sergio Tomás Massa, heeft Caparrós geen goed woord over in zijn laatste column. ‘Massa is goede synthese van die opportunistische, inschikkelijke, gewetenloze politici die Argentinië de afgelopen decennia hebben geregeerd.’
Daarbij is Massa, de minister van Economie is, ook nog verantwoordelijk voor de slechte (economische) situatie waarin het land zich bevindt. Verandering is nodig, maar wat moet je doen als het alternatief ook niet veel soeps is. Dit dilemma legt de Argentijnse romanschrijver prachtig uit, aldus redacteur Joep Harmsen. ‘Het is heel moeilijk om op [Massa] te stemmen‘, vervolgt Caparros, ‘en toch geloven velen van ons dat hij de enige uitweg is – om de grote catastrofe te voorkomen’. Want Milei zou een ramp zijn voor het land:
’De heer Milei is, zoals we al weten, een gek die beledigt en schreeuwt bij het minste meningsverschil, die zijn tegenstanders met de dood bedreigt, die de genocidale dictatuur rechtvaardigt, die de leerplicht en de volksgezondheid wil afschaffen en mensen wil bewapenen, die zijn beslissingen overlegt met zijn dode hond. Dit is genoeg om hem te vrezen en af te wijzen, maar het is niet het ergste: het is zijn idee om een hyper-individualistische samenleving te organiseren die alleen gebaseerd is op de regels van de markt, waar alles gekocht en verkocht kan worden – inclusief kinderen en organen.’
Dus zit er niet anders op dan te stemmen op Massa, aldus de schrijver. Niet omdat hij beter voor het land is dan Milei, ‘maar veel minder slecht’.
Drie verdiepende leestips
» Vorige week publiceerde Der Spiegel een inzichtelijke reportage over hoe de oorlog tussen Israël en Hamas invloed heeft op het leven van Israëlische burgers. Het land heeft inmiddels 300.000 reservisten opgeroepen, mensen die in hun dagelijks leven geen militair zijn, maar nu actief deelnemen aan de oorlog. Neem bijvoorbeeld het verhaal van een linkse schrijver, die eerst tegen de oorlog was, maar nu met granaten op Hamas schiet, dat het Duitse weekblad optekende.
» The Los Angeles Times schreef een verontrustend verslag van de ReAwaken America Tour, een religieuze roadshow die pro-Trump is en bekendstaat om het bevorderen van christelijk-nationalisme en rechtse samenzweringstheorieën. Een inkijk in hoe uiterst rechts en conservatief christelijk de handen ineen hebben geslagen en zo een compleet eigen realiteit hebben gerealiseerd waarin Trump de ‘gezalfde van God’ is, QAnon koning en ‘alles wat je gelooft waar is’. De tweedaagse opwekkingsdienst die in augustus net buiten Las Vegas werd gehouden, telde bijna zeventig sprekers die predikten dat vaccins giftig zijn en het einde van de wereld zullen brengen, dat een kliek van wereldleiders zich bezighoudt met kindermisbruik en dat de verkiezingen van 2020 gestolen zijn.
» In een nieuwe tentoonstelling toont het Prado in Madrid ‘de verborgen kant van kunst’, schrijft El País. Het Spaanse kunstmuseum laat nu de achterkant van beroemde meesterwerken aan het publiek zien en dat levert mooie ontdekkingen op. Zoals het achteraanzicht met blote billen van de Knielende non (1731) van de Zweeds-Oostenrijkse schilder Martin van Meyten.
