Voor de in 2018 overleden Armeens-Turkse fotojournalist Ara Güler stond fotografie in dienst van de waarheid. Die zienswijze leverde Güler de bijnaam ‘het oog van Istanboel’ op. Zijn werk is nu te bewonderen in Foam.
De Armeens-Turkse fotojournalist Ara Güler (1928-2018) beschouwde fotografie niet als kunstvorm, schrijft Fusun Ozbilgen, die Güler ooit interviewde, op Armeniapedia. ‘Een fotograaf staat in dienst van de waarheid,’ aldus Güler. In een video bij een van de vele exposities die tijdens zijn leven aan zijn werk werden besteed, licht hij toe: ‘Wij persfotografen leggen een visuele geschiedenis van onze tijd vast. Dat vind ik belangrijker dan het maken van kunst.’ Deze zienswijze leverde Güler de bijnaam ‘het oog van Istanboel’ op, waartegen hij zelf overigens protesteerde. ‘Ik ben een bewoner van de wereld. Ik ben een wereldfotograaf,’ citeert de BBC hem.
Toch was hij volgens The Guardian, hoewel hij ‘de wereld rondreisde en beroemdheden fotografeerde’, vooral trots op de foto’s in zijn geboorteland. ‘In tegenstelling tot de typische toerist was Güler niet geïnteresseerd in lege oriëntatiepunten,’ schrijft het onlinemagazine Qantara over dit werk. ‘Hij portretteerde de levens van de armen en behoeftigen; strijd, armoede, werkloosheid, verval, maar ook hard werken en hoop zijn voelbaar in zijn werk. Toch is dit alles verpakt in zo’n poëtisch en melancholisch kader dat deze foto’s veel meer zijn dan louter documentaire fotografie. Ze zijn de menselijke erfenis van de inwoners van Istanboel.’
The Guardian stelt de legitieme vraag of we Gülers foto’s dan wel als kunst moeten tentoonstellen, waardoor ze ‘in zekere zin uit hun culturele en historische context’ worden gehaald. ‘Een groothoekopname van de kerk van Sint-Gregorius in Ani toont bijvoorbeeld een diep rivierdal dat achter de kerk tussen twee heuvels door slingert. Wat niet wordt onthuld, is dat deze rivier de grens vormt tussen Turkije en Armenië’, die in 1993 vanwege spanningen werd gesloten. Hoe dan ook, besluit de Britse krant, zijn de beelden ‘van een Turkije dat al lang verdwenen is overtuigend in hun schoonheid en verhalend vermogen’.
Ara Güler: A Play of Light and Shadow is van 23 juni t/m 8 november 2023 te zien in Foam, Amsterdam.
Laura Weeda
