Chinese overwerkcultuur heeft dodelijke gevolgen

In China’s opkomende interneteconomie zijn werktijden zo extreem dat sommige werknemers zich letterlijk doodwerken. Een nieuwe generatie Chinese jongeren heeft een opmerkelijke manier gevonden om zich daartegen te verzetten.

Dat in China geen negen-tot-vijfmentaliteit heerst is algemeen bekend, maar de werktijden in internetbedrijven zijn zelfs zo extreem dat men spreekt van een 996-cultuur. Veel Chinezen beginnen om 9 uur ’s ochtends en werken tot 9 uur ’s avonds, en dat 6 dagen per week. Het zal niemand verbazen dat dat ernstige gevolgen voor de gezondheid van werknemers kan hebben, zoals een tragedie op 4 januari opnieuw laat zien.

De dood van een 23-jarige vrouw zou onopgemerkt zijn gebleven als dit korte bericht niet op Maimai, het equivalent van LinkedIn in China, was verschenen: ‘Mijn goede vriendin, een medewerker van Pinduoduo in Xinjiang, stierf plotseling om 01.30 uur op weg naar huis van haar werk, op de leeftijd van slechts 23 jaar. Durft niemand hier iets over te zeggen?’ Het bericht, gedateerd op 4 januari, werd onmiddellijk verspreid via alle Chinese sociale netwerken.

Diezelfde middag publiceerde Pinduoduo, een beursgenoteerd e-commercebedrijf, een eerste officiële reactie, meldt de Shanghaise site Jiemian. ‘Geboren in 1998, kwam ze in juli 2019 in de bloei van haar leven bij Pinduoduo werken. Op 29 december om 1:30 uur Beijing-tijd [China hanteert maar één officiële tijdzone] viel ze plotseling flauw terwijl ze met een collega onderweg naar huis was (…) Ze stierf na bijna zes uur op de intensive care in het plaatselijke ziekenhuis van Urumqi [hoofdstad van Xinjiang, een autonome regio in het noordwesten van China met een grote Oeigoerse gemeenschap].’

Dood door overwerk

Dit is een van de vele gevallen van dood door overwerk in China. Op 19 december vorig jaar stierf een 47-jarige werknemer van Shanghai Shangtang Technology onverwacht toen hij de bedrijfssportschool verliet. En op 4 december overleed een 27-jarige werknemer van Gome Electric plotseling tijdens de eindejaarsbijeenkomst van het bedrijf. De families van beide slachtoffers verklaren dat de autopsierapporten op dood door overwerk wezen, meldt het Engelstalige televisiekanaal van de Chinese staatsmedia China Global Television Network.

Volgens iemand die werknemer van Pinduoduo zegt te zijn is het gebruikelijk dat in Xinjiang de werkdag later begint en later eindigt vanwege de enige officiële tijdzone van China, wat betekent dat werknemers om 11 uur beginnen en doorgaans doorwerken tot ver na middernacht, meldt de Engelstalige website Caixing Tech.

Naar aanleiding hiervan ontstond op de Chinese sociale media een discussie over het werkklimaat in het bedrijf en in het land in zijn geheel. Een commentaar op Pinduoduo’s officiële pagina op Zhihu (een ander Chinees sociaal netwerk) gooide nog meer olie op het vuur: ‘Kijk naar de mensen aan de onderkant; wie wil zijn leven niet geven voor rijkdom? Het is het tijdperk van hard werken. Je kunt kiezen voor een rustig leven, maar dan moet je de gevolgen daarvan onder ogen zien.’ Het bericht, dat onmiddellijk werd verwijderd, kwam ‘van een werknemer die het op persoonlijke titel plaatste’, verklaarde het bedrijf.

Pinduoduo, dat door het weekblad Nandou Zhoukan uit Kanton wordt gevraagd om een reactie, verklaart dat veel werknemers werken van 11.00 tot 23.00 uur. Verschillende internetgebruikers die zich presenteren als ‘medewerkers van Pinduoduo’ spreken in getuigenissen op het online medium Jiupai Xinwen van eindeloze dagen: ‘Minimaal 10 uur per dag, met een maandelijkse aantal werkuren van minimaal 300 uur.’

‘Pinduoduo werkt al lange tijd met een 11-11-6-werkschema, dat wil zeggen 6 werkdagen per week van 11 uur ’s ochtends tot 11 uur ’s avonds, om ervoor te zorgen dat alles efficiënt verloopt’, aldus Baobian, een onlinemedium uit Beijing. Volgens Baobian is het dankzij deze ‘absolute efficiëntie’ dat Pinduoduo een omzet van 200 miljard yuan (26,3 miljard euro) heeft bereikt en China’s andere e-commercegigant Jingdong (JD.com) heeft overschaduwd. Pinduoduo’s oprichter Colin Huang werd in juni vorig jaar, vooral door de grote groei van het bedrijf tijdens de coronapandemie, de op één na rijkste man van China, schrijft Caixing Tech.

Stille opstand

Volgens de website van het Chineestalige tijdschrift Caixing is de beurswaarde van Pinduoduo sinds de onthulling van de affaire met 6 procent gedaald en is de officiële pagina op Zhihu voor twee weken geblokkeerd. Zelfs staatspersbureau Xinhua publiceerde een kort bericht op het sociale netwerk Weibo, waarin het schrijft dat ‘de excessen van extreem overwerk absoluut moeten worden ingedamd’. Maar uit talrijke reacties op sociale netwerken blijkt dat jonge Chinezen niet meer in die belofte geloven. Dat blijkt onder andere uit deze ontgoochelde opmerking: ‘Wat heeft het voor zin? Er wordt al zoveel jaren over gepraat, maar er is niets veranderd.’

‘Jonge werknemers komen in opstand tegen het Chinese werkklimaat door lui te zijn, overuren te weigeren en zich te verstoppen in de toiletten’

Een aantal Chinese jongeren wacht dan ook niet op een verandering van bovenaf, maar probeert de werkdruk te verlagen met een wel heel bijzondere strategie. ‘Jonge werknemers komen in opstand tegen het Chinese werkklimaat door lui te zijn, overuren te weigeren en zich te verstoppen in de toiletten’, schrijft de Hongkongse krant South China Morning Post.

Deze werkhouding is ook een uiting van ontevredenheid over het salaris, dat volgens veel Chinese jongeren verre van toereikend is om hun dromen te verwezenlijken, zoals het kopen van een huis. De salarisgroei in China loopt dan ook al jaren achter op de economische groei van het land, die zelfs in coronajaar 2020 nog met zo’n 2 procent toenam.

‘Waarom geeft mijn baas me maar 1 cent, maar verwacht hij dat ik 10 cent aan inspanningen betaal?’ citeert SCMP een Weibo-gebruiker. Een andere gebruiker schreef: ‘We doen niet langer ons best op ons werk. Zo houden we tijd en energie over om na werk bij te klussen. Is dat niet beter dan al je energie aan je baas te verspillen?’