De val van Jack Ma

In China kun je in korte tijd schathemeltjerijk worden, maar als ​​Chinese miljardair kun je ook van het ene op het andere moment in ongenade vallen. Jack Ma, de 56-jarige oprichter van Alibaba en een van de rijkste mannen van China, met een geschat vermogen van zo’n €46 miljard, werd lang met rust gelaten door de autoriteiten. Die tijd lijkt nu voorbij.

Jack Ma is in China synoniem met succes, schrijft The New York Times. De voormalige leraar Engels die internetondernemer werd, was lange tijd de rijkste persoon van het land, een eer die hij sinds enige tijd moet delen met Ma Huateng, de CEO van Tencent. Ma richtte Alibaba op en kwam met dit concern dicht in de buurt van zijn Amerikaanse rivaal Amazon. Om aan te geven wat zijn statuur is, wordt vaak gewezen op het feit dat Donald Trump, nadat hij in 2016 tot Amerikaanse president werd gekozen, als eerste prominente Chinees Jack Ma wilde ontmoeten.

Het succes van ‘Daddy Ma’, zoals sommigen hem noemen, heeft hem veranderd in een soort van rockster. Hij speelde een onoverwinnelijke kungfumeester in een korte film uit 2017, naast tal van Chinese filmsterren. 

Hij zong een duet met Faye Wong, een Chinese popdiva, en een schilderij dat hij samen met Chinese topkunstenaar Zeng Fanzhi maakte, werd op een veiling van Sotheby’s verkocht voor $5,4 miljoen. Voor jonge, ambitieuze Chinezen fungeerde Daddy Ma lange tijd als een na te volgen fenomeen. 

Maar de laatste tijd is het publieke sentiment omgeslagen en van de ene op de andere dag lijkt Ma in China en gehaat man te zijn. In artikelen en commentaren wordt hij een ‘slechterik’, ‘gemene kapitalist’ en ‘bloedzuiger’ genoemd. Een regeringsvriendelijke scribent somde zijn ‘10 hoofdzonden’ op en zijn koosnaampje Daddy is door sommigen gewijzigd in het kleinerende ‘zoon’ of ‘kleinzoon’. In steeds meer artikelen wordt zelfs Marx tegen hem geciteerd: ‘Arbeiders aller landen, verenigt u!’

Statusverlies

Het statusverlies van Ma gaat hand in hand met de toename van problemen die hij heeft met de Chinese regering. Chinese autoriteiten lieten weten dat ze op grond van het mededingingsrecht een onderzoek hebben geopend naar Alibaba, maar daar blijft het niet bij. De overheid richt haar pijlen nu ook op de Ant Group, een fintech-gigant die uit Alibaba is voortgekomen toen Ma daar nog de baas was.

Vorige maand torpedeerden de autoriteiten de geplande beursgang van Ant, nadat Ma in het openbaar financiële toezichthouders had gehekeld. Hij noemde ze ‘geobsedeerd’ met het minimaliseren van risico’s. Ook beschuldigde hij Chinese banken ervan zich te gedragen als ‘pandjesbazen’, omdat ze alleen leningen verstrekken aan mensen die een onderpand kunnen bieden. De overheid heeft een bezoek aan Ant aangekondigd om nieuwe toezichtsmaatregelen te bespreken.

China telt meer miljardairs dan de Verenigde Staten en India samen, maar ondertussen verdienen zo’n 600 miljoen Chinezen slechts rond de €120 of minder per maand

De verandering van het publieke imago van Ma komt niet alleen voort uit de groeiende kritiek van de Chinese regering op zijn zakenimperium. De overheid lijkt zich meer en meer bewust van een verontrustende trend die volgt op de succesverhalen van ondernemers en bedrijven die het land de afgelopen vier decennia uit een economisch zwart gat hebben getrokken. 

Een groeiend aantal mensen in China heeft het gevoel dat de kansen aan het verdwijnen zijn die mensen zoals Ma nog hadden. Ja, China telt meer miljardairs dan de Verenigde Staten en India samen, maar ondertussen verdienen zo’n 600 miljoen Chinezen slechts rond de €120 of minder per maand. In de eerste elf maanden van dit jaar daalden consumptieve uitgaven landelijk met ongeveer 5 procent, en de verwachting is dat de groei van luxeconsumptie in China dit jaar slechts de helft zal bedragen van 2019. 

Jonge afgestudeerden, zelfs degenen met diploma’s uit de VS of Europa, zien hun kansen op een goede baan afnemen en als ze al wat vinden, liggen lage lonen in het verschiet. Ondertussen dreigt huisvesting in gewilde steden onbetaalbaar te worden voor starters op de woningmarkt. Het resultaat is dat veel jonge mensen geld lenen van een nieuwe generatie kredietverstrekkers, zoals Ant van Jack Ma, waardoor ze in een schuldencrisis terecht dreigen te komen. 

Haat-de-rijkencomplex

Ondanks het economische succes van China, borrelt onder de oppervlakte al langere tijd een stevige wrok jegens de rijken, die door The Wall Street Journal ooit het Chinese ‘haat-de-rijkencomplex’ is genoemd. Momenteel is Jack Ma de schietschijf voor die wrok. ‘Een buitengewone miljardair als Jack Ma zal zeker aan een lantaarnpaal worden gehangen’, schreef onlangs een commentator op sociale media, verwijzend naar ‘À la lanterne!’, de beroemde lynch-slogan uit de Franse Revolutie. Het artikel werd 122.000 keer geliked op Weibo, het Chinese alternatief voor Twitter, en het werd meer dan 100.000 keer gelezen op berichtenapp WeChat.

Onder president Xi Jinping, die dienstbaarheid en loyaliteit boven alles stelt, lijkt de Communistische Partij in te spelen op deze sentimenten. Tijdens een jaarlijkse leiderschapsbijeenkomst in december, waar het economische beleid voor het komende jaar werd besproken, beloofde de partij antitrustmaatregelen te versterken en ernaar te streven ‘wanordelijke kapitaalvergroting’ te voorkomen. Ondernemers vragen zich inmiddels af of al die vijandigheid duidt op een nieuwe staatskoers en in welke mate ze hun plannen daarop moeten afstemmen.

Door de natie vóór hun bedrijf te stellen, zouden zakenmensen duidelijk maken dat patriottisme het hoogste goed is

Xi Jinping liet onlangs doorschemeren hoe de ideale kapitalist er volgens hem uit zou moeten zien. Kort na de gedwarsboomde beursgang van Ant Group bezocht hij een tentoonstelling over Zhang Jian, een industrieel die meer dan een eeuw geleden actief was. Zhang was actief bij de opbouw van zijn geboorteplaats, Nantong, en opende er honderden scholen.

Zakenmensen in het Xi-tijdperk, zo liet Xi Jinping weten tijdens een bijeenkomst met zakenmensen, zouden Zhang Jian als rolmodel moeten nemen. Door de natie vóór hun bedrijf te stellen zouden ze duidelijk maken dat patriottisme het hoogste goed is. Overigens liet Xi Jinping bij dat advies onvermeld dat Zhang bankroet was toen hij stierf.