Massa-arrestaties in Hongkong draaien democratie de nek om

Tientallen voormalig volksvertegenwoordigers en prodemocratieactivisten zijn op 6 januari gearresteerd in Hongkong wegens ‘ondermijning’. De VS hebben steun toegezegd, maar de EU sloot onlangs een belangrijk handelsakkoord met Beijing.

Drieënvijftig activisten en voormalige democratisch gekozen volksvertegenwoordigers zijn op 6 januari in Hongkong gearresteerd voor overtredingen van de Nationale Veiligheidswet die in juni 2020 door China is opgelegd. De meesten van hen werden ’s ochtends vroeg in hun huis opgepakt. Voor deze grootscheepse actie werden meer dan duizend politieagenten gemobiliseerd.

Dit is de grootste arrestatieactie in Hongkong sinds de nieuwe Nationale Veiligheidswet is ingevoerd om dissidente stemmen de kop in te drukken, schrijft The New York Times. De politie deed ook invallen bij minstens één advocatenkantoor en drie nieuwsredacties om documenten te confisqueren. Volgens politiewoordvoerder Li Kwai-wah heeft de politie in totaal 72 adressen doorzocht en 200.000 dollar bevroren.

Onder de 45 gearresteerde mannen en acht vrouwen waren voormalig parlementsleden van verschillende democratische partijen en veel bekende activisten, schrijft South China Morning Post. Zes mensen worden beschuldigd van ondermijning van de staat, de anderen van actieve deelname aan het zogeheten 10-stappenplan om rellen en internationale sancties aan te wakkeren.

De activist Joshua Wong, die al in de gevangenis zit, is ook een verdachte. Wong kwam tijdens de parapluprotesten in 2014 op als studentenleider en ontpopte zich tot een van de gezichten van het prodemocratische kamp. In december 2020 werd hij veroordeeld voor het organiseren van een ongeoorloofd protest.

Voorheen werden de meeste verdachten in Hongkong op borgtocht vrijgelaten en wordt de rechtszaak zonder gevangenisstraf voortgezet, maar onlangs werd mediamagnaat Jimmy Lai, die betrokken was bij een zaak die onder de nieuwe Nationale Veiligheidswet viel, na een eerste vrijlating weer in hechtenis genomen.

Voormalig oppositieleden en activisten worden beschuldigd van ondermijning, omdat ze hebben geprobeerd de regering ‘omver te werpen’. Het organiseren van een voorverkiezing in juli 2020 om democratische kandidaten te selecteren voor de parlementsverkiezingen die oorspronkelijk voor september 2020 waren gepland maar werden uitgesteld, vormde genoeg aanleiding voor deze beschuldiging. Vrijwel alle oppositieleden zijn dan ook opgepakt. De drie die niet gearresteerd zijn, waren al eerder naar het buitenland gevlucht.

‘Grote schoonmaak’

‘Dit is een grote schoonmaak van alle oppositieleiders’, zegt politicoloog en Hongkong-expert Victoria Hui in The New York Times. Als je verkiesbaar stellen en het streven de verkiezingen te winnen worden beschouwd als ondermijning, voegt ze eraan toe, dan is de Nationale Veiligheidswet ‘gericht op de totale onderwerping van de burgers van Hongkong. Het is niet te verwachten dat er nog verkiezingen komen, of dat we ook maar weten of en wanneer die gaan plaatsvinden’, aldus Hui.

Volgens veiligheidssecretaris John Lee Ka-chiu, geciteerd door de South China Morning Post, waren de inspanningen van de Democratische oppositie om sterk en eensgezind uit de verkiezingsstrijd te komen een poging om ‘de uitoefening van de macht door de regering ernstig te belemmeren’. De oppositiepartijen ‘streefden ernaar ten minste 35 zetels te winnen om de stemming over de begroting te kunnen tegengaan, ongeacht de feitelijke inhoud ervan, en om een situatie te creëren waarin de Chief Executive zou moeten aftreden en de regering zou ophouden te functioneren. Het doel was om de overheid te verlammen,’ zei Lee.

Hij verwijst hiermee tot het zogenaamde 10-stappenplan van professor Benny Tai Yiu-ting, de architect van de ‘minstens 35 zetels’-strategie, die eveneens tot de gearresteerden behoorde. Hij zette zijn plannen in april 2020 uiteen in Apple Daily – de krant van Jimmy Lai.

Volgens berichtgeving van The South China Morning Post zijn gisteravond (7 januari) dertig arrestanten weer vrijgelaten op borgtocht, waaronder Benny Tai. Ze zijn niet in staat van beschuldiging gesteld, maar hebben hun paspoort moeten inleveren en mogen de stad in afwachting van het onderzoek niet verlaten.

Afgelopen zomer heeft de regering al verschillende prodemocratische kandidaten uitgesloten van deelname aan de verkiezingen in september. Ze zouden pleiten voor de onafhankelijkheid of zelfbeschikking van Hongkong, oproepen tot interventie van buitenlandse regeringen en principiële bezwaar uiten tegen de Nationale Veiligheidswet. Vervolgens zijn de verkiezingen helemaal uitgesteld. Officieel vanwege bezorgdheid over het coronavirus. Maar veel prodemocratieaanhangers beschuldigden ambtenaren van een andere achterliggende reden: om een gênante nederlaag voor het pro-Beijing kamp te voorkomen, aldus The New York Times.

Een paar maanden later, in november, zette de regering vier prodemocratische parlementsleden uit hun ambt die volgens haar de sancties van de VS tegen Hongkong hadden gesteund of zich daar onvoldoende kritisch over hadden uitgelaten; de overige oppositieleden namen uit protest ontslag. 

Het prodemocratische kamp is geschokt door de massa-arrestaties van woensdag. Voormalig democratisch parlementslid Fernando Cheung, geciteerd door de website van Hong Kong Free Press, is van mening dat deze stap ‘een duidelijk signaal is dat het Chinese communistische regime zelfs de geringste oppositie in Hongkong niet langer tolereert. Dit is een poging om het democratische kamp uit te roeien. De boodschap is dat democratische waarden gevaarlijk zijn en kunnen leiden tot gevangenisstraf voor iedereen die deze in Hongkong promoot.’

Internationale druk

Volgens HKFP heeft de Taiwanese minister van Buitenlandse Zaken Joseph Wu namens zijn land deze massa-arrestatie ‘krachtig veroordeeld’. Wu noemt deze ‘een schok voor ieder die de vrijheid koestert’ en voegt eraan toe: ‘De vrije wereld moet zich verenigen tegen het autoritarisme: er is geen ruimte voor dubbelzinnigheid!’

Antony Blinken, de toekomstige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken van de verkozen president Joe Biden, verklaart dat de regering van Biden-Harris ‘zich achter het volk van Hongkong zal scharen en zich zal verzetten tegen de onderdrukking van de democratie in Beijing’.

Hongkongse democraten hopen ook op de steun van de Europese Unie, maar ze zijn teleurgesteld in het handelsakkoord dat de EU eind december met China heeft gesloten.  

‘Als reactie op de politieke onderdrukking in Hongkong roep ik het Europees Parlement op om de investeringsovereenkomst tussen de EU en China stop te zetten, en de Chinese en Hongkongse functionarissen die verantwoordelijk zijn voor deze arrestaties te bestraffen’, schrijft Nathan Law, voormalig studentenleider en voormalig parlementslid van de Demosisto-partij, die sinds het invoeren van de Nationale Veiligheidswet in Hongkong gevlucht is naar Groot-Brittannië, op zijn Twitter-account.

In een artikel over de handelsovereenkomst schrijft EU-correspondent Steven Erlanger van The New York Times dat de overeenkomst ‘een belangrijke overwinning is voor China, waar deze dan ook werd geprezen als een belangrijke verworvenheid van president Xi Jinping vóór de honderdste verjaardag van de Chinese communistische partij, en als een bevestiging van haar macht in de nieuwe wereld’.

De vraag is of de EU het Chinese overwinningsfeestje wil verstoren door haar zorgen over de democratie in Hongkong te uiten tegenover het steeds agressiever opererende China.