‘We realiseerden pas dat het een echte oorlog was toen de Oekraïners terugschoten’

Het onafhankelijke Russische nieuwsplatform Meduza vertelt het verhaal van een naar de Oekraïense grens gezonden soldaat uit Basjkirostan die besloot te deserteren. ‘We waren allemaal in shock. We dachten dat we op een trainingsmissie waren.’

Albert Sachibgarejev is een vijfentwintigjarige soldaat uit Basjkirostan, Rusland. Toen hij klein was, droomde hij ervan om in het leger te dienen. Nadat hij in 2021 zijn dienstplicht had vervuld (Meduza heeft zijn militaire ID-kaart), tekende hij een contract voor nog eens drie jaar. In het begin diende hij in zijn eigen republiek [Basjkirostan, ook wel Basjkirië of Basjkortostan genoemd, is een autonome republiek in de Russische Federatie aan de westzijde van de zuidelijke Oeral], daarna werd hij overgeplaatst naar Nizjni Novgorod om te dienen in de 288e artilleriebrigade op militaire basis nr. 30683.

Begin februari 2022 werd zijn brigade naar de regio Belgorod nabij de Oekraïense grens gestuurd voor enkele oefeningen. ‘Ze waarschuwden ons niet voor een “speciale militaire operatie”; het zou gewoon om een trainingsmissie gaan. Na aankomst zaten we daar maar te wachten,’ vertelt Sachibgarejev aan Meduza.

Op 23 februari kregen de militairen het bevel kogelvrije vesten aan te trekken en deze niet meer uit te doen; vervolgens kregen ze automatische wapens. Niet lang daarvoor was een aanzienlijke hoeveelheid artilleriemunitie naar de basis gebracht – veel meer dan gewoonlijk nodig was voor een training, volgens Sachibgarejev. ‘Niemand legde ons ook maar iets uit,’ vertelt hij. ‘Ze zeiden alleen dat we de munitie in de voertuigen moesten laden, dat was alles. We zouden locatie veranderen. Elke dag brachten we munitie van de ene plaats naar de andere. Niemand begreep wat er aan de hand was. We dachten dat het bij de training hoorde.‘

‘Speciale militaire operatie’

Sachibgarejev is ervan overtuigd dat zijn commandanten van tevoren op de hoogte waren van de ‘speciale militaire operatie’ en zich erop voorbereidden, zonder de soldaten de hoogte te stellen. ‘Ze vertelden ons gewoon dat we een mars naar de andere [Oekraïense] kant zouden houden. Niemand vertelde ons waarom. En als je een bevel krijgt, heb je geen andere keuze dan het op te volgen.’ 

Op 24 februari begon de brigade vanuit artillerievoertuigen te vuren ‘in iedere richting die ons werd opgedragen’. Sachibgarejev beweert dat geen van de soldaten wist op welke doelen ze schoten.

De militairen kregen door dat dit meer was dan een oefening toen de tegenpartij begon terug te schieten. In een wijk ongeveer twee kilometer van de brigade van Sachibgarejev landden granaten. ‘We beseften dat er iets niet klopte. Er wordt nooit geoefend in de buurt van dorpen waar mensen wonen, en toch kwamen [de granaten] daar nu terecht. Het moest wel betekenen dat Oekraïne in tegenovergestelde richting schoot om zichzelf te verdedigen.’

‘Wat er nu gebeurt is verkeerd. Ik steun [de oorlog in Oekraïne] helemaal niet’

Sachibgarejev had zijn telefoon bij zich, en hij las al snel online dat Rusland was begonnen met een invasie van Oekraïne. ‘We realiseerden ons dat onze strijdkrachten hadden aangevallen. We realiseerden ons dat dit een echte oorlog was. We waren allemaal in shock. We waren hier niet echt op voorbereid.’

‘Wat er nu gebeurt is verkeerd. Ik steun [de oorlog in Oekraïne] helemaal niet‘, zegt Sachibgarejev. Hij benadrukt dat hij ‘niet ongehoorzaam kon zijn aan orders‘.

De brigade van Sachibgarejev is nooit de Oekraïense grens overgestoken: ze vuurden al hun granaten af vanuit de regio Belgorod in Rusland. Sachgarejev beweert dat de taak die hem was toegewezen bestond uit het bewaken van het artilleriedepot en dat hij niet direct heeft deelgenomen aan de gevechten.

Conflict

Volgens Sachibgarejev werd hij op 2 maart, toen de oorlog al meer dan een week aan de gang was, aangevlogen door hoofdluitenant Vladislav Tichonov. Volgens Sachibgarejev had hij eerder die dag aan een van zijn commandanten toestemming gevraagd om naar een winkel te gaan, en de commandant had ja gezegd. Toen Sachibgarejev terugkwam, viel Tichonov, een andere commandant, hem aan. Hij sloeg hem in elkaar en brak zijn arm.

‘Misschien was hij beledigd dat ik het hem niet gevraagd had. Andere mensen zagen het gebeuren. Ze sleepten hem weg, en ik stond op en vertrok,’ zegt Sachibgarejev. Daarvoor, vertelt hij Meduza, hadden hij en Tichonov nooit een conflict met elkaar gehad.

Na het incident met Tichonov besloot Sachibgarejev zijn basis te verlaten en hij liet zich niet tegenhouden. Daarna reisde hij liftend van Belgorod naar Moskou. ‘Waarom zou ik dienen samen met iemand die zijn eigen mensen aanvalt?’ vraagt hij. ‘Hoe zou ik met hem de strijd in kunnen gaan? Als hij een automatisch wapen had, zou hij zijn eigen soldaten nog in de rug schieten.’

Er ging een dag voorbij voordat ze naar hem begonnen te zoeken. Sachibgarejevs moeder, Galina, vertelt Meduza dat de basis haar belde om te vertellen dat haar zoon sigaretten was gaan kopen en nooit meer was teruggekeerd. Ze vroegen haar haar zoon te bellen en hem te vragen zich op de basis te melden.

Ze belde hem onmiddellijk. ‘Hij zei me dat alles in orde was. Ik zei hem dat ik hem terug zou bellen als ik klaar was met werken. Die avond, toen ik wegging van mijn werk, was zijn telefoonnummer niet meer bereikbaar,’ zegt ze.

‘Hij zal hoogstwaarschijnlijk worden gearresteerd en naar een detentiecentrum worden gestuurd’

De volgende ochtend belde Galina naar de basis. Ze herinnert zich dat het gesprek als volgt verliep:

‘En, heeft hij zich gemeld op de basis?’ vroeg ze.

‘Nee, hij is nooit gekomen.’

‘Hoezo is hij vertrokken, wat was de reden? Had hij zijn spullen bij zich? Nee?’

Ze hadden geen antwoorden.

‘Bent u op zoek naar hem? Waarom hebt u hem niet gezocht?’

‘Hij hangt waarschijnlijk gewoon wat rond met een stel lokale alcoholisten. Hij komt wel terug – we mogen ons vrij bewegen!’

‘Ik heb geen alcoholist opgevoed!’

Na het telefoontje kwam Galina in contact met het Unie van comités van Soldatenmoeders van Rusland, dat haar hielp contact te krijgen met de militaire basis in Nizjni Novgorod. ‘Ze zeiden: “Wat, is hij echt vermist? Dat wisten we niet eens!”,’ aldus Galina.

Op 8 maart bereikte Sachibgarejev eindelijk Oefa, de hoofdstad van Basjkirostan. Sindsdien verschuilt hij zich in een huurappartement. Pas op 20 maart besloot hij uiteindelijk naar het ziekenhuis te gaan om de verwondingen die Tichonov hem had toegebracht te laten behandelen. Er werd een breuk in zijn hand vastgesteld, die in het gips werd gezet (Meduza heeft zijn medisch dossier in bezit gekregen).

Meduza heeft ook het rapport over zijn ontslagneming onderzocht. Daarin legt hij uit dat hij ‘gedwongen was de militaire eenheid te verlaten omdat hij vreesde voor zijn leven en gezondheid en niet wilde blijven deelnemen aan gevechten op Oekraïens grondgebied omdat dit tegen zijn overtuigingen ingaan’:

‘Op 24 februari 2022 hebben militairen van de militaire basis nr. 30683, waaronder ikzelf, rechtstreeks deelgenomen aan de speciale militaire operatie op Oekraïens grondgebied. Voor die tijd waren we op geen enkele manier op de hoogte gebracht van een speciale operatie of de doelen ervan… Ik ben van mening dat verdere dienst onder de gegeven omstandigheden, waarin ik werd vernederd, fysiek mishandeld en ik verplicht werd deel te nemen aan speciale militaire operaties die in strijd waren met mijn overtuigingen, onmogelijk is.’

Sachibgarejev en zijn advocaat, Almaz Nabijev, zijn ook van plan om aangifte te doen tegen hoofdluitenant Vladislav Tichonov, die Sachibgarejevs arm brak.

Nabikev is van mening dat arrestatie van Sachibgarejev onvermijdelijk is, zelfs als hij erin slaagt te bewijzen dat binnen de brigade sprake was van de genoemde praktijken. ‘Op basis van mijn ervaring denk ik dat als we een verzoek indienen bij het militaire openbaar ministerie, zij een strafzaak zullen beginnen. Hij zal hoogstwaarschijnlijk worden gearresteerd en naar een detentiecentrum worden gestuurd.’

Gevangenisstraf

Volgens artikel 337 van het Russische wetboek van strafrecht staat op ‘het onbevoegd verlaten van een militaire eenheid voor een korte periode’ een gevangenisstraf van maximaal zes maanden; als een soldaat binnen een maand terugkeert, staat daar een gevangenisstraf op van maximaal drie jaar. Blijft een soldaat langer dan een maand weg, dan kan hij tot vijf jaar gevangenisstraf krijgen. En voor desertie (artikel 338 van het wetboek van strafrecht), dat wordt gedefinieerd als ‘het zonder toestemming verlaten van een eenheid of plaats van dienst met de bedoeling zich aan de militaire dienst te onttrekken’, staat tot zeven jaar gevangenisstraf.

De militaire eenheid waar Sachibgarejev diende, heeft zijn moeder reeds gebeld en haar meegedeeld dat Sachibgarejev zich moet melden in Nizjni Novgorod, waar hij officieel zal worden ontslagen. Sachibgarejev is zelf niet van plan naar zijn eenheid terug te keren; hij wil niet langer in het Russische leger dienen en is voornemens zijn contract op te zeggen.

‘Als hij zijn contract niet verbreekt, dan doe ik het voor hem! Ik wil niet dat hij in een kist thuiskomt’

‘Mijn zoon vertelt me waar hij en de andere soldaten het daar over hadden: “Wie weet wie mijn kogel zal raken als we gaan vechten! Het is niet alleen een oorlog met Oekraïne, mam, het is ook een oorlog tussen henzelf, mam, ze vechten”,’ zei Galina. ‘Als hij zijn contract niet verbreekt, dan doe ik het voor hem! Ik wil niet dat hij in een kist thuiskomt.’

Meduza heeft telefonisch contact opgenomen met luitenant Dmitri Gluchov, de directe chef van Sachibgarejev, maar na onze vraag hing Gluchov op. Meduza heeft ook een officieel verzoek naar het Russische ministerie van Defensie gestuurd, maar op het moment van publicatie had nog niemand van het ministerie gereageerd.

Ook de militaire eenheid waar Sachibgarejev diende heeft geen van Meduza‘s vragen beantwoord. Meduza belde ook het contactnummer dat eerder in wervingsadvertenties voor de eenheid was genoemd. De persoon die opnam zei: ‘Een verslaggever voor Meduza? Schaamt u zich niet om te bellen? Goedendag,’ en hing op.

Lees ook: